Bestuurskracht in de regio
26 november 2020 - livestream vanuit het Groot Tuighuis, gemeente Den Bosch

Let op: vanwege corona is dit congres verplaatst naar online en zal korter zijn: van 14:00 tot 15:00 een panelgesprek waarin de kernpunten van het congres besproken worden. Daarna is er ruim tijd voor vragen van u.

Door decentralisatie van overheidstaken zijn er steeds meer verantwoordelijkheden bij decentrale overheden komen te liggen, met name bij gemeenten. Maar sommige verantwoordelijkheden overstijgen hun bestuurskracht. Zo vraagt de energietransitie om een regionale aanpak om tot een Regionale Energie Strategie te komen en is een goede inrichting van de zorg bijna niet mogelijk zonder een regionale aanpak. Gemeenschappelijke regelingen zijn onontbeerlijk om regionale verantwoordelijkheden te kunnen oppakken. Voor andere gemeentelijke verantwoordelijkheden is het juist van belang dat deze hun basis vinden op kleinere schaal, in de buurt of in de wijk. En weer andere taken kunnen het best worden opgepakt door interbestuurlijke samenwerking van het Rijk met andere overheden. 

Elke keuze geeft stof tot nadenken. Zijn er andere, nieuwe samenwerkingen tussen de verschillende bestuurslagen – gemeenten, provincies en waterschappen – nodig? Of vragen de maatschappelijke opgaven sowieso om een andere bestuurlijke structuur? En hoeft dat antwoord niet altijd te worden gezocht in het verder terugdringen van het aantal gemeenten? Of zijn er andere vormen denkbaar, zoals federatieve gemeentelijke samenwerkingsverbanden om strategische kracht op regioniveau te organiseren? En hoe wordt de democratische legitimiteit gewaarborgd in zo’n groter geheel? Wat kan de rol zijn van gemeenschappelijke regelingen, van dorps- en wijkraden? Hoe wordt het gemeentebestuur weer flexibel, wendbaar? 

Voormalig gedeputeerde van Noord-Brabant Erik van Merrienboer was nauw betrokken bij de samenwerking van gemeenten in het land van Cuijk https://www.landvancuijk.nl/gemeente/en de vorming van de gemeente Altena. Volgens van Merrienboer zullen de toekomstige opgaven leiden tot verdere herindelingen van onderop geïnitieerd, vooral in Noord-Brabant waar nog relatief veel kleine gemeenten zijn. Hoewel herindelingen nogal eens gevoelig liggen, zijn ze volgens hem vaak verrassend succesvol, zoals die van Oss, Breda en Meierijstad.

In de begroting van 2021 van BZK staat een passage over de vorming van federatiegemeenten.
Rob de Greef, onderzoeker staats- en bestuursrecht, doet onder meer onderzoek naar deze bestuursvorm, een zelfstandige bestuurslaag tussen gemeenten en provincies met eigen verkiezingen. Naar schatting zouden hiervan in Nederland zo'n 25 nodig zijn. Federatiegemeenten zijn een alternatief voor de vaak moeizaam verlopende herindelingen. Zie ook dit artikel (https://www.binnenlandsbestuur.nl/bestuur-en-organisatie/nieuws/gezocht-gemeenten-die-federatie-willen-vormen.14728746.lynkx)

Hoogleraar Marcel Boogers stelt dat in de intergemeentelijke samenwerking niet alleen de democratische legitimatie een probleem is, maar ook dat gemeenten vetorecht houden en daarbij meestal lokaal blijven denken. Dit staat soepele besluitvorming in de weg. Regionale democratisch gelegitimeerde regio’s naar Duits model (Kreisen) zouden een oplossing kunnen zijn. Dit kan binnen de wet, via Provinciale Statenverkiezingen.  

PROGRAMMA
14:00 welkom door gespreksleider Jorn Matena
14:05 gesprek met Erik van Merrienboer, Marcel Boogers en Rob de Greef en een flitsoptreden van woordkunstenaar Atta de Tolk
15:00 vragen uit het publiek

 

Jorn Matena
Gespreksleider

Erik van Merrienboer was van 2015 tot 2020 gedeputeerde van Noord-Brabant en daarvoor onder meer wethouder in Eindhoven. Het Eindhovens Dagblad noemde Van Merrienboer bij zijn aantreden als gedeputeerde een 'politiek zwaargewicht'.  

Marcel Boogers is bijzonder hoogleraar Innovatie en Regionaal Bestuur aan de Universiteit Twente en senior adviseur bij BMC advies en management. Zijn onderzoek en advieswerk richt zich op lokale politiek, regionale beleidsprocessen en interbestuurlijke verhoudingen. Hij is lid van de Raad voor het Openbaar Bestuur.

Rob de Greef is onderzoeker staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en adviseur bij Proof Adviseurs. Hij begeleidt gemeenten, provincies en waterschappen bij de vormgeving van samenwerkingsverbanden, houdt zich veel bezig met governance vraagstukken rond verbonden partijen en ook met interbestuurlijk toezicht, binnengemeentelijke decentralisatie en bevoegdheidsvraagstukken.  

Atta de Tolk
Woordkunstenaar en zal een rapsamenvatting van het congres geven
(Fotograaf: Wardie Hellendoorn)