Masterclass Het therapeutisch proces – ‘setting the stage’

In psychotherapie wordt het speelveld bepaald door de grenzen die de therapeut stelt aan het therapeutisch proces. De grenzen van de therapie en de behandelkaders geven duidelijkheid aan de patiënt over wat er wel en niet wenselijk of mogelijk is. De psychotherapeut is steeds alert op grensoverschrijdingen en gebruikt de therapeutische relatie om (dreigende) relatiebreuken tijdig te onderkennen en te repareren. Vaak geven dergelijke breuken ons zicht op de hechtingspatronen van onze patiënten en de mate waarin zij over epistemisch vertrouwen beschikken.

In deze masterclass is er aandacht voor micro-procesdiagnostiek als sturend mechanisme in het therapeutisch proces. Overdracht, tegenoverdracht en afweermechanismen worden gebruikt als aangrijpingspunten in het therapeutisch proces. Daarbij is (expliciete of impliciete) empathie wellicht het belangrijkste “gereedschap” van de psychotherapeut.

Datum: 27 en 28 november 2025

Docenten: Greet Vanaerschot en Ayse Dogan

Literatuur

• Dogan, A. & Stinckens, N. (2010). Opereren in een mijnenveld van emoties. Tijdschrift voor Psychotherapie, 36 (2), 74-91.

• Muran, J. C., & Eubanks, C. F. (2020). Therapist performance under pressure: Negotiating emotion, difference, and rupture. American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000182-000

• Safran, J.D., & Muran, J.C. (2000). Negotiating the therapeutic alliance. A relational treatment guide. New York: Guilford Press.

• Vanaerschot, G., Lietaer, G., & Gundrum, M. (2008). Interactioneel proceswerk. In G. Lietaer, G. Vanaerschot, H. Snijders, & R.J. Takens, R.J. (2008). Handboek gesprekstherapie. De persoonsgerichte experiëntiële benadering. Utrecht: de Tijdstroom (pp.206-231).

• Vanaerschot, G., Brunfaut, E., & Gunst, E. (2023). Microprocesdiagnostiek als leidraad voor procesgerichte interventies in psychotherapie. Een instrument voor opleiding en supervisie. Tijdschrift voor Psychotherapie, 49(3), 162-181.

• Vanaerschot, G. (2015) Vanaerschot, G. (2025). Hoe werkt psychotherapie?. Tijdschrift voor Psychotherapie, 51(2), 100-116.

Programma dag 1

Het therapeutisch proces bevorderen via relationele empathie: de interactionele barometer als kompas, mindfulness in action.

09.30 Kennismaking en stilstaan bij ‘wat wil je leren?’

10.00 Wat verstaan we onder ‘psychotherapeutisch proces’? Welke (micro)processen proberen we te bevorderen? En via welke ingangswegen (attitudes, therapeutische relatie, interventies, technieken) proberen we dit te bevorderen? 11.00 Pauze

11.15 Van inhoudelijk naar interpersoonlijk. Mindfullness in action: ervaringsgerichte oefening rond aandacht en empathie voor relationele boodschappen.

12.00 De interpersoonlijke barometer inzetten als processignaal voor het identificeren en bewerken van verstoringen in de relatie.

12.30 Lunchpauze

13.30 Aanscherpen van de interactionele barometer. Oefenen met het losmakingsproces als bron van interpersoonlijke interventies om therapeutische verandering op gang te brengen.

15.00 Pauze

15.15 Beginnende breuken: hanteren van misverstanden in de werkrelatie op het vlak van taken, doelen en relationele band; plenair rollenspel.

16.45 Afronding

Programma dag 2

Het therapeutisch proces bevorderen via het bewerken van confrontatie en vermijdingsbreuken. Interpersoonlijk werken met verstoorde patronen: hechting, overdracht en tegenoverdracht.

09.30 Bewerken van breuken in de therapeutische relatie op het niveau van de relationele band.

10.00 Ruimte voor eigen behoefte: wat heb ik nodig? Wat zijn mijn grenzen? Band met subjectieve en objectieve tegenoverdracht. 10.30 Confrontatiebreuken: theoretisch model, video illustratie

11.00 Pauze

11.15 Aan het werk met confrontatiebreuken 12.30 Lunch

13.30 Vermijdingsbreuken: theoretisch model, video illustratie

14.00 Aan het werk met vermijdingsbreuken 15.15 Pauze

15.30 Reflectie op eigen sterktes en valkuilen vanuit eigen hechtingsgeschiedenis en positionering op dimensie autonomie-verbinding

16.30 Afronding