Polarisatie in de spreekkamer​​

Dag van de Psychotherapie 2024​​​​​

In psychotherapie werken we aan verandering. Psychotherapeuten luisteren en tonen begrip. Samen met de cliënt streven we, waar mogelijk, naar consensus en het verdragen van ambivalenties. Van oudsher koesteren we ‘neutraliteit’. Maar wat als de grenzen hiervan zijn bereikt? Wat als een bijtende waarheid niet langer een midden verdraagt? Op deze Dag van de Psychotherapie staan we stil bij het gepolariseerde krachtenveld waarbinnen we dagelijks ons werk vormgeven.

Tegenstellingen

Tegenpolen zijn van alle tijden. In het groot en in het klein, ver van ons bed of juist heel dichtbij. Ze trekken elkaar aan en dagen elkaar uit. Ze kunnen de basis zijn voor verbondenheid maar ook voor escalaties en conflicten. Wat kunnen we doen als ze dreigen te ontaarden in louter haat en nijd? Of als wij zelf dreigen te verdrinken in onmacht en onbegrip? Hoe gaan we in de spreekkamer om met grote maatschappelijke verschillen? Hoe handelen we bij schijnbaar onoverbrugbare tegenstellingen bij onze cliënt, of binnen diens systeem? Hoe hanteren we polariteiten binnen de

therapeutische relatie? En wat doen we met controverses binnen ons eigen vakgebied?

Dagvoorzitter Pim van Dun leidt ons door de dag heen.

Drie hoofdsprekers

In de eerste lezing (voertaal: Engels) neemt Mark Solms ons vanuit een neurobiologisch en psychodynamisch perspectief mee in de menselijke dynamiek van het polariseren. Daarop voortbordurend geeft Annebel de Hoogh inzicht in de rol en betekenis van leiderschap: waarom geven we narcistische leiders zo vaak een podium? In de derde keynote staat Joost Hutsebaut stil bij ontstane polariteiten binnen ons eigen vakgebied. Hoe verhouden de (hoog) specialistische technieken zich tot basale generalistische uitgangspunten van de psychotherapie?

• What does the human animal want? - Mark Solms

Freudian drive theory has been surpassed by developments in biology, as he always expected it would be. This lecture summarises some of these developments and discusses them in relation to the theme of the conference.

• Help! Mijn baas is een narcist- Annebel de Hoogh

Er gebeurt iets merkwaardigs in ons hoofd bij het kiezen van een leider. We vallen vaak voor charmante narcisten die zelfverzekerd en autoritair overkomen, wat vertrouwen wekt. Maar uiteindelijk richten ze meer schade aan dan goed. Die charmante leider blijkt toch niet zo charmant. In deze lezing de nieuwste bevindingen uit onderzoek naar dit paradoxale fenomeen.

• Van Dodo-bird tot Oppergaai: wat maakt behandelingen effectief? - Joost Hutsebaut

Nu het stof na decennia van psychotherapie-onderzoek wat is neergedaald, is de conclusie ontnuchterend: alle behandelingen zijn maar matig werkzaam en een keuze maakt voor cliënten weinig of geen verschil. Nieuwe methodes lijken steeds zeer beloftevol in de handen van hun ontwikkelaars, maar kunnen die belofte niet waarmaken als een 'doorsnee' therapeut ermee aan de slag gaat. Aan het eind van de rit blijkt alles even (matig) effectief. En dus lijkt de Dodo-bird nog steeds springlevend. Tenminste als we verschillen in de werkzaamheid van behandelingen proberen terug te voeren op hun behandelmethodiek. Een pleidooi voor de common factors dan maar? Ook niet toereikend. Methodes en common factors krijgen pas vorm in het hoofd en hart van de behandelaar die ze ten uitvoer brengt. En die behandelaar leeft en werkt in de context van een team of instelling. In zo'n omgeving kunnen methodes en common factors elkaar versterken, maar ook verzwakken. Daardoor kunnen de effecten van methodes én behandelaars erg variëren van context tot context, en dus van studie tot studie. Het Dodo-bird verdict verdoezelt onbedoeld wat écht belangrijk is. Maar wie wint er dan? En tegen welke prijs? In deze presentatie een pleidooi dat de eenvoud van methode (welke dan ook), het lef van behandelaar (wie dan ook) en de deskundigheid van de context (waar dan ook) samen een goeie kans maken als de oppergaai van effectieve psychotherapie.

Vijf parallelsessies over extreme zaken

Na de lunch zijn er parallelsessies over relevante onderwerpen die in de spreekkamer kunnen leiden tot praktische dilemma’s en heftige polemieken tussen behandelaar en cliënt, of tussen therapeuten onderling. Er zijn vijf sessies:

• De verheerlijking van rancune. Over de perverse politieke stijl en de splijting in en tussen mensen - Wouter Gomperts

  Grootschalige emancipatieprocessen (van vrouwen, zwarten, immigranten, etnische en seksuele minderheden) hebben voor heel veel mensen de mogelijkheden voor zelfbeschikking en zelfontplooiing vergroot. Onvermijdelijk brengt dit rancuneuze tegenkrachten teweeg onder degenen die hiervan nadeel menen te ondervinden of daarvoor bang zijn. Ik gebruik de psychoanalytische conceptualisering van primitieve processen in en tussen mensen om een politieke stijl te beschrijven waarin de rancune in de samenleving in al zijn kwaadaardigheid wordt aangejaagd, verheerlijkt en uitgeleefd. Deze perverse politieke stijl draait basale waarden om en exploiteert en versterkt een diepe splijting in en tussen mensen die de democratie bedreigt.

• Met daders en slachtoffers aan tafel, relatietherapie bij huiselijk geweld - Hester Mobach

  Relatietherapie geven aan partners tussen we geweld plaatsvindt stelt de therapeut voor uitdagingen: hoe blijf je meerpartijdig terwijl één partner het geweld toepast en de andere partner jou voortdurend uitnodigt in het kamp van het slachtoffer? En wanneer moet je uberhaupt niet aan relatietherapie beginnen in huiselijk geweldzaken? Hester Mobach neemt je mee in haar dagelijkse praktijk.

• Het autonomiemodel en de suïcidale patiënt: doodlopend spoor? - Bert van Luyn

  In de behandeling van ernstig suïcidale patiënten staat de autonomie van de patiënt nogal eens onder druk: gaan we over tot dwangopname of niet, respecteren we het recht op privacy, of schakelen we toch naasten in, tegen de zin van de patiënt; wanneer stopt het recht op behandeling en maakt het plaats voor het recht het eigen leven te beëindigen.

  In onze keuzen laten we het zelfbeschikkingsrecht zwaar wegen. Maar autonomie vraagt veel vaardigheden, vaardigheden die veel chronisch, ernstig suïcidale patiënten niet of nauwelijks hebben ontwikkeld. Doen we deze mensen dan nog wel recht of zijn we samen op een dood spoor beland? Bert van Luyn neemt u mee in de dilemma’s van de praktijk van de behandeling van (chronisch) suïcidale patiënten.

• Als je niet voor mij bent, dan ben je tegen; soevereiniteit in de spreekkamer - Bram Sizoo

  Er is toenemend aandacht voor mensen die zich soeverein willen (laten) verklaren en geen belasting, boetes of huur meer te betalen. Ook ‘soevereinen’ kunnen kampen met psychische problemen, maar de kans is groot dat kenmerken van polarisatie een succesvolle behandeling in de weg staan. Hoe herkent u een soeverein gedachtegoed en wat betekent dit voor de behandeling?

• Vreemdheid, Polarisatie en Waardigheid - Maggie Eybrechts

  Hoe maatschappelijke kwesties zoals polarisatie subtiel in de behandelkamer binnensijpelen. Reflecties op (micro)momenten in therapie waarbij we als behandelaren ons vast proberen te houden aan onze waarheid, met het risico waardigheid en nieuwsgierigheid te verliezen. Hoe gaan we om met vreemdheid in de therapeutische relatie?

Cabaret

We sluiten de dag af met een half uur ‘psychiatrisch cabaret’ van Marjolijn van Kooten. Zwarte humor om van te smullen: over tegenstellingen gesproken.

Uitgelichte sprekers

Programma