Inspiratielezing Jelle Jolles:
De lerende tiener en zijn brein: handvatten voor het onderwijs

Fotograaf: Merlijn Doomernik

Door Jelle Jolles, publicist en emeritus hoogleraar Neuropsychologie.

Als specialist op gebied van leren, ontplooiing en het brein is hij een actief pleitbezorger voor een uitwisseling tussen wetenschap en het domein van onderwijs, opvoeding en ontplooiing. Hij was vele jaren werkzaam in de onderwijsinnovatie en is auteur van de bestsellers Het Tienerbrein (2016) en van Leer je kind kennen. Over ontplooiing, leren, denken en het brein (2020).

De tiener is ‘werk in uitvoering’ tot ver na het 20e jaar. Jongeren doen in de lange periode van de adolescentie veel kennis en ervaringen op, en dat is nodig om zich tezijnertijd als volwassene een zelfstandige positie te verwerven in onze samenleving. Uit recent onderzoek blijkt dat het niet alleen gaat om de schoolse kennis en vaardigheden en de ‘cognitieve ontwikkeling’, maar met name ook het zich ontwikkelende sociale brein van de tiener. Al vanaf het eind van de kindertijd zijn de sociale en emotionele ontwikkeling van groot belang voor leren, functioneren en gedrag: belangrijk voor het schools presteren én voor de ontplooiing als persoon. Het blijkt dat prikkels uit de omgeving van af zeer vroeg in de kindertijd tot ruim na het 20e jaar essentieel zijn voor de rijping van de hersenen. Vandaar dat nieuwsgierigheid een van de belangrijkste functies is van de zich ontwikkelende jongere en diens brein. Daarom zijn leraren, ouders en coaches essentieel: ze verzorgen de voorwaarden voor het leren en presteren, voor de persoonlijke groei, de ontwikkeling van de identiteit en uiteindelijk de ontplooiing. 

In de inspiratielezing voor SWVZHW zal dhr. Jolles ingaan op de zich ontwikkelende tiener. Hij wil laten zien waarom ook de slimme leerling soms van die oliedomme dingen doet, ongeïnteresseerd, ongeconcentreerd of zelfs agressief kan zijn; hoe het komt dat ‘die aartsluie jongen’ toch hongerig naar kennis kan zijn; wat er aan de hand is met die leerling die in de eerste jaren van de middelbare school onder presteert en vervolgens een sprintje trekt en dan plots bij de besten van de klas blijkt te horen. Hij besteedt veel aandacht aan de sociale en emotionele ontwikkeling en aan welbevinden en factoren die daarvoor belemmerend zijn, en aan kinderen die buiten de boot dreigen te vallen. Zijn verhaal gaat over nieuwsgierigheid, over verbeelding, over plannen, kiezen en beslissen, over taal en denken, concentratie en over interesses of juist het afgeleid-zijn. Het verhaal gaat in de tienertijd als periode van ‘kansen en mogelijkheden’ en over de gebruiksaanwijzing van de tiener. Daarbij bespreekt hij de handvatten die leraren en onderwijsbegeleiders hebben om de jonge leerling zo goed mogelijk te begeleiden op het pad dat uiteindelijk leidt tot goede leermotivatie en studieprestaties maar ook tot autonomie en tot ontplooiing. 

Alvast meer lezen over het werk van Jelle Jolles: Op de website www.jellejolles.nl is veel nadere informatie te vinden, met vrij beschikbare artikelen (vrij ter download). Het recente boek ‘Leer je kind kennen. Over ontplooiing, leren, denken en het brein’ (Uitgeverij Pluim, 2020) wordt veel gebruikt in onderwijs en opvoeding (compacte samenvatting: https://jellejolles.nl/leerjekindkennen . Jolles heeft veel LinkedIn posts en artikelen die ingaan op onderwijspraktijk, op onderwijsinnovatie en ‘de lerende leerling’. Op zijn YouTube kanaal zijn video’s te vinden over zijn presentaties, zoals zijn recente online lezing over het  tienerbrein: https://www.youtube.com/watch?v=gFeFXn67JQQ.